- "Bugün kutlama günü. Zorbalık ve baskıya karşı galip geldik ve Birlik ile galaksiye nefes alma ve İmparatorluk'un çaldığı özgürlüğümüzü yeniden kazanma şansı tanıdık."
- ―Amiral Gial Ackbar, Endor Savaşı'ndan sonra
Endor Görevi, ikinci Ölüm Yıldızı taarruzu ve ikinci Ölüm Yıldızı saldırısı olarak da bilinen Endor Savaşı, Galaktik İç Savaş sırasında Cumhuriyet'i Yeniden Kurma Birliği'nin Galaktik İmparatorluk yönetimini sarstığı ve Darth Sidious ile Darth Vader'ın ölümüyle ÖY-2 Ölüm Yıldızı II Mobil Savaş İstasyonu'nin yok oluşunu gören belirleyici bir savaştı. Birlik'in İmparatorluk üzerindeki zaferi ve İmparator'un ölümüyle galakside oluşan boşluk, Birlik'e bir yıl sonra Jakku Savaşı sırasında İmparatorluk'a son verecek olan Yeni Cumhuriyet'i kurma fırsatı tanıdı. Endor Savaşı'nın mirası savaş bittikten yıllar sonra İmparatorluk'tan ilham alan İlk Düzen ve ona karşı çıkan Direniş arasında kaynayan savaşta bile konuşuldu.
Endor Savaşı'nın temelleri, İmparatorluk'un orman ayı Endor'u ilki dört yıl önce Yavin Savaşı sırasında yok edilen ikinci bir Ölüm Yıldızı inşa etmek için kullandığının keşfedilmesiyle atıldı. Birlik tarafından görevlendirilen Bothanlı casuslar, Ölüm Yıldızı'nın yerini keşfetmek için gerekli olan bilgiyi ele geçirdi ve İmparatorun inşayı görmek için orada olacağını öğrendi fakat Birlik bunun bir Jedi ve Darth Vader'ın oğlu Luke Skywalker ile Birlik'i yok etmek için bir plan olduğundan habersizdi.
Savaş, Birlik Filosu Sullust yakınında toplandıktan sonra başladı ve zırhlı savaş istasyonunu koruyan kalkanları etkisiz hal getirmesi için Endor'a özel operasyon yüzey güçleri gönderildi. Birlik Filosu kısa sürede İmparatorluk Donanması ve çalışır vaziyette bir Ölüm Yıldızı'nın onları beklediğini keşfetti. General Han Solo ve Prenses Leia Organa komutası altında bulunan yüzey güçleri kalkanı yok ederek Birlik Filosu'na süpersilaha saldırmak için bir fırsat tanıdı. Bu sırada Skywalker, İmparator'un Jedi Şövalyesi'ni Güç'ün karanlık tarafına düşürmeye çalıştığı ve başarısız olduğu Ölüm Yıldızı üzerinde Vader'a karşı son bir ışın kılıcı düellosuna girdi. Oğlunu imparatorun gazabından korumak isteyen Vader, Sidious'a ihanet edip Sith'in Kara Lordu'nu öldürdü ve Seçilmiş Kişi kehanetine göre Güç'e denge getirerek hayatını kaybetti. Kısa süre sonra Birlik güçleri Ölüm Yıldızı'nı yok etti. İmparatorluk güçleri parçalanmış hâle geldi ve bu, Birlik'e Yeni Cumhuriyet'i kurup Sith ve İmparatorluk olmayan bir galakside yeni bir gelecek ve Jedi Düzeni'ni yeniden kurma fırsatı verdi.
Öncesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Savaş istasyonunun açığa çıkması[değiştir | kaynağı değiştir]
- "İmparatorluk'un vakti doldu."
- ―Iden Versio
Yavin Savaşı'nın aksine,[39] Cumhuriyet'i Yeniden Kurma Birliği ile Galaktik İmparatorluk arasında buz dünyası Hoth'ta gerçekleşen son büyük savaş Birlik için feci bir yenilgiyle sonuçlanmıştı. Kısa süre önce kurulan Eko Üssü'nün kaybedilmesi,[40] Birlik Yüksek Komutası'nı İmparatorluk propagandacılarının kutlayacağı bir başka yenilgiyi önlemek için Birlik Filosu'nu sürekli olarak bir yıldız sisteminden diğerine atlayacak küçük görev güçlerine bölmeye zorladı.[41] Yine de Hoth Savaşı, isyanın keşfedilmesi hâlinde direnip savaşmak yerine kaçıp hayatta kalacağını göstermişti. Bu nedenle, isyanı yok etmenin anahtarı toplanma alanını bulmak değil, onu kaçamayacağı bir noktaya çekmekti. Ancak Yavin Savaşı, asileri savaşmak üzere tek bir yerde kalmaya ikna etmek için İmparatorluk'un asilerin yüzleşmekten başka çaresi olmayan büyük bir tehdide ihtiyaç duyacağını göstermişti.[42]

Hoth'tan bir süre sonra Kızıl Şafak ajanları Bevelyn ve Jon Melton, ikinci Ölüm Yıldızı'nın varlığını Asi Birliği'ne ifşa etti.[43] Bothan Casus Ağı, zaman içinde İmparatorluk'un istasyonu Endor orman ayının yörüngesinde inşa ettiğini ortaya çıkaran bilgileri ele geçirdi.[5] İmparatorluk Ölüm Yıldızı projesi için[10] ayı işgal etmiş,[6] böylece İmparatorluk güçlerini yerli Ewoklarla çatışmaya sokmuştu.[44] İmparatorluk Ewokları büyük ölçüde önemsemediği ve onları bir tehdit olarak görmek yerine sadece bir baş belası olarak gördüğü için, yerli yaşam formlarının yol açabileceği tehlikelerin farkına varamadı.[42] Bothan casusları sayesinde Birlik, Galaktik İmparator'un yapımı Moff Tiaan Jerjerrod tarafından denetlenen Ölüm Yıldızı'nın tamamlanmasına nezaret edeceğini de öğrendi. Birlik'in haberi olmadan, gizlice Darth Sidious olarak bilinen Sith'in Kara Lordu olan İmparator Sheev Palpatine, Birlik'in planını öngörerek II. Ölüm Yıldızı'nın yerinin sızdırılmasına izin vermiş ve bir tuzak kurmuştu.[5]
İmparatorluk, savaş istasyonunun taşıdığı totemik sembolizmin isyancıları büyük bir savaşa çekeceği ve Asi Birliği Donanması'nın sürpriz bir tuzakla ezilebileceği umuduyla ikinci Ölüm Yıldızı'nın yerini sızdırmıştı.[42] Tuzağa yem atmak için İmparatorluk İstihbaratı gerekli bilgileri sızdırarak[35] Birlik'in eksik bilgi edinmesini sağladı. Birlik savaş istasyonunun süperlazerinin çalışmadığını düşünerek kandırıldı, oysa aslında savaş istasyonu tamamen çalışır durumdaydı. İmparator, isyancıların kara saldırısına karşı koymak için Endor'un yüzeyinde yetenekli bir lejyon bulundurmanın yanı sıra, filoyu tuzağa düşürmek için Endor'un uzak tarafında büyük bir Yıldız Destroyeri filosu da sakladı.[5] Ancak Moff Derrek Raythe, Ölüm Filosu'nun Endor'daki filoya katılması emrini içeren bir mesaj göndermişti. Bilgiyi gizli tutmak için, özel kuvvetler Cehennem Mangası'ndan Komutan Iden Versio, Invincible Fatih'e gönderildi ve mesajı sildi.[13] Nihayetinde İmparatorluk, Ewokların yaklaşan tehdidinin rejimin farkına vardığı bir tehlike olmadığı, tamamen kendi kontrolü altındaki bir uzay cephesinde ve savaş cephesinde isyanla yüzleşmeye hazırlandı.[42] Bunun ötesinde, İmparatorluk isyancıların Palpatine'in bizzat orada olacağını öğrenmelerini sağladı ve böylece Ölüm Yıldızı'nı isyancılar için daha da önemli bir hedef haline getirdi.[5] Ölüm Yıldızı inşaatının son aşamasını şahsen denetlemek ve varlığını sızdırarak Birlik'in gelmesini sağlamak istemesinin yanı sıra Sidious,[5] Endor'da şahsen bulunmanın İmparatorluk ve kendisi için, daha da önemlisi Sith Düzeni için daha eksiksiz bir zafer sağlayacağına karar verdi. İmparator, yaklaşan Endor Savaşı'nın asi kahramanı ve komutanı Luke Skywalker'ı Güç'ün karanlık tarafına döndürmek için[5] çok uygun bir yer olacağını düşündü.[42] Palpatine'in taht odası da Asi Birliği'nin yok edilişini doğrudan görmesini sağlayacaktı.[5]
İstihbarat raporunun Asi Komutası'na ulaşmasından bir hafta sonra liderleri Şansölye Mon Mothma, bu bilgiyi diğer asi liderlerine aktarmak için Zastiga'da üst düzey bir toplantı düzenledi. Birlik Filosu komutanı Amiral Gial Ackbar ve Asi Birliği İstihbarat Servisi lideri General Airen Cracken'in yanı sıra Mothma, toplantıya bir dizi üst düzey lideri de davet etti: Amiraller Massa ve Nantz, Generaller Tantor ve Veertag ile Birlik Yüksek Komutanı General Carlist Rieekan, General Crix Madine ve Prenses Leia Organa'nın geri kalanı. Tüm asi liderlerine gizlilik yemini ettirdikten sonra Mothma toplantıyı ertesi güne erteledi.[41]
Savaş planı[değiştir | kaynağı değiştir]
Liderler grubu, Birlik savaş gemilerinin savaş istasyonunun savunmasına saldırarak yıldız savaşçılarının tamamlanmamış Ölüm Yıldızı'nın üst yapısına girip açıktaki reaktör çekirdeğini yok etmeleri için zaman kazanacakları bir plan tasarladı. Birlik Filosu gelmeden önce, Madine'in Özel Kuvvetleri'nden komandolardan oluşan bir saldırı ekibi, süpersilahı koruyan saptırıcı kalkan jeneratörünü yok etmek için orman ayına gönderilecekti, ancak bunu yapmak için henüz bir İmparatorluk nakliye aracı bulamamışlardı. Ayrıca Sullust'tan doğrudan Endor sistemine gitmelerini sağlayacak bir hiperuzay rotası olan Sığınak Boru Hattı'nı kullanmaya karar verdiler. Organa ve asilerden oluşan bir ekip, Sarı Ay Operasyonu'nun bir parçası olarak Corva sektörüne hiperalıcılar yerleştirdi. Hiperalıcılar İmparatorluk'un dikkatini Organa'ya çekecek ve İmparatorluk'un dikkatini filonun Sullust'ta toplanmasından başka yöne çekecekti. Operasyon başarılı oldu. Hiperalıcıları yerleştirmenin yanı sıra, Organa ve ekibi İmparatorluk-sınıfı Yıldız Destroyeri Shieldmaiden'ı yok etti ve Endor ayına sızma görevi için gerekli olduğunu kanıtlayacak olan[5] Lambda-sınıfı T-4a mekik Tydirium'u çaldı.[41]
Yıldız Destroyerleri, saldırı kruvazörleri, hafif kruvazörler ve daha fazlasından oluşan bir İmparatorluk filosu, İmparator'un gücünü göstermek için Hudalla sisteminde toplandı. Görevleri asilerin dikkatini çekmek ve İmparator'un Endor'a gelişini doğrulamaktı. Buna karşılık Ackbar, İmparatorluk gemilerini gözlemlemek ve mümkün olduğunca çok bilgi edinmek için Korona Filosu'nu gönderdi. Korona Filosu, TIE savaşçılarına karşı bir it dalaşına girdi ve bu sırada Korona Üç (Smikes) vurularak düşürüldü. İmparatorluk kuvvetleri, ortaya çıkan karşı istihbaratın asileri İmparatorluk Yıldız Filosu'nun dağıldığına inandıracağını umarak Korona Filosu'nun kaçmasına izin verdi.[18]

Birlik Filosu neredeyse toplanmışken yıldız savaşçsı liderleri ve diğer önemli isimler; Mothma, Ackbar ve Madine tarafından yaklaşan savaşın planları hakkında bilgilendirildi. Ackbar Birlik Filosu'na komuta edecek ve yıldız savaşçısı saldırısı için koruma sağlayacaktı. Son Taanab Savaşı'ndaki[1] eylemleri nedeniyle general rütbesine terfi eden Lando Calrissian, Ölüm Yıldızı'nın ana reaktörüne yönelik saldırıda Altın Filo'ya ve diğer yıldız savaşçısı gruplarına liderlik edecekti. Kısa süre önce Tatooine'de Jabba Desilijic Tiure'den kurtarılan General Han Solo,[5] kara saldırı ekibinin komutasını kısa süre önce ölen Binbaşı Lokmarcha'dan devralacaktı.[18] Organa, Chewbacca ve Skywalker ile droidleri R2-D2 ve C-3PO, brifing sırasında Tydirium'u kullanacak ve Solo ile saldırı ekibine yardımcı olacak komuta ekibi olarak gönüllü oldular.[5]
Ölüm Yıldızı'na vardıktan sonra ve asi filosunun Sullust yakınlarında toplandığına dair raporlara rağmen İmparatori çırağı ve hizmetkârı Darth Vader'a projesini koruyan İmparatorluk filosunu Endor'un uzak tarafına göndermesini ve çağrılana kadar orada kalmasını söyledi. Ayrıca ana komuta gemisi olan Vader'ın kendi Vasi-sınıfı Yıldız Dretnotu Executor'a giderek yeni emirleri beklemesini sağladı.[5]
Savaş[değiştir | kaynağı değiştir]
Kara saldırısı[değiştir | kaynağı değiştir]
- "En iyi askerlerimden oluşan bir lejyon onları bekliyor."
- ―Darth Sidious
Endor sistemine doğru yola çıkan Solo'nun saldırı ekibi, aralarında Tuck Tyrell ve Çavuş Kes Dameron'un da bulunduğu Yol Bulucular'dan oluşuyordu.[22] Endor'un yörüngesine girdiklerinde, Executor ve iki İmparatorluk-sınıfı Yıldız Destroyeri ile karşılaştılar ve Solo, Amiral Firmus Piett'in gözetimi altındaki[5] bir uçuş denetleyicisinin emriyle saptırıcı kalkanın devre dışı bırakılmasını istedi ve kalkan geçişi için izin kodunu gönderdi.[10] Asiler kodların ödedikleri bedele değmesini beklerken, Vader mekikte oğlu Skywalker'ın varlığını hissetti ve aya inmelerine izin verdi.[5]

İmparatorluk'u varlıklarından haberdar etmemek için telsizlerini yalnızca son çare olarak kullanmayı kabul eden[10] asi iniş grubu ormanda ilerlemeye başladı, ancak kısa süre sonra 74-Z süratçisiklet kullanan dört İmparatorluk gözcü askeri tarafından fark edildiler. Solo ve Chewbacca ikisini etkisiz hâle getirse de, Skywalker ve Organa kalan ikisini ve diğer iki askeri süratçilerle takip etmek zorunda kaldı. Ancak takip sırasında Organa gruptan ayrıldı ve iki gözcüyü daha öldürdükten sonra Ewok Wicket W. Warrick tarafından Parlak Ağaç Köyü'ne getirilerek Solo'nun saldırı ekibini bölmesine neden oldu. Yol Bulucu mangası önlerindeki kalkan jeneratörüne doğru ilerlerken Solo, Skywalker, Chewbacca ve iki droid Organa'yı aradıktan sonra buluşma noktasına gittiler.[5]
O sırada Vader, asi mekiğinin gelişini ve içinde Skywalker'ın bulunduğunu bildirmek için ustasının yanına döndü. Vader'ın oğluyla ilgili tarafsızlığından şüphelenmesine rağmen İmparator, Skywalker'ın ona gideceğini ve daha sonra Vader'ın Skywalker'ı huzuruna getireceğini ve böylece genç adamı Güç'ün karanlık tarafına çevirebileceğini iddia ederek Vader'ın aya gitmesine izin verdi.[5]
Ewoklarla ittifak[değiştir | kaynağı değiştir]
Prensesi arayışları sırasında grup, bir Ewok verkle yem tuzağına düştü ve ilkel türler C-3PO'nun bir tanrı olduğuna inandıkları için Parlak Ağaç Köyü'nde protokol droidinin onuruna bir ziyafet vermek üzere yakalandılar. Zaten Ewokların misafiri olan Organa onları bu plandan vazgeçirmeyi başaramadı. Ancak Güç'ü kullanan Skywalker, Ewok'ları, onları hemen serbest bırakmazlarsa C-3PO'nun "sihrini" üzerlerine salacağına inandırdı. Ewoklar hemen itaat ettiler.[5]
Artık asi ekibini misafirleri olarak gören köy halkı, çevirmenlik becerilerini kullanarak Ewokça konuşan ve kabileye[5] ormanlarında bulunmalarına neden olan her şeyi anlatan C-3PO'yu dinledi. 3PO ve R2-D2'nun Galaktik Cumhuriyet'e hizmeti, R2-D2'nun Klon Savaşları sırasındaki çalışmaları, Jedi Düzeni'nin klon ordusunun ihanetiyle çöküşü, Darth Sidious'ın İmparatorluk'unun doğuşu ve özgürlüğün sonu, Birlik'in yavaş yavaş doğuşu ve bir çocuğun isyan kıvılcımını ateşleyen dünyalar arası mesajı, Organa'nın Tatooine görevi, droidlerin Skywalker tarafından satın alınması, Obi-Wan Kenobi ile karşılaşmaları ve Solo ve Chewbacca ile buluşmaları, Alderaan'ın ilk Ölüm Yıldızı tarafından yok edilmesi, prensesin kurtarılması ve Yavin Savaşı, asilerin Hoth'taki yenilgisi, Millennium Falcon'ın Bulut Şehri'ne kaçışı ve Skywalker'ın Vader'a karşı olan düellosu. Son olarak C-3PO, Ewoklara İmparator'un üzerlerine gezegenleri yok eden başka bir "metal ay" inşa ettiğini söyledi.[10]

Gece hikâyeyi bitirdikten sonra, Kadimler Konseyi'nin başı Şef Chirpa, en iyi iki avcısı Teebo ve Asha Fahn ile şamanları Logray'in de katkılarıyla tartıştı. Logray kavmin güvenliği için müdahale etmemeleri gerektiğine inansa da, Chirpa asilere yardım etmeye karar verdi ve Teebo ve Asha'nın desteği sayesinde Logray'i geçersiz kılarak[10] artık kabilelerinin üyesi olan[5] asi gruba yardım edeceklerini duyurdu.[10] C-3PO'nun tercümanlık yapmasıyla Solo ve Ewoklar sabah ilk iş olarak kalkan jeneratörüne doğru yola çıkmayı,[10] aynı zamanda yeni erzak almayı ve silahlarını geri vermeyi kabul ettiler.[5]
Aynı zamanda Skywalker, C-3PO'nun anlatımı sırasında Vader'ın aya indiğini hissettiği için köyü terk etti. Babasından saklanamayacağının farkında olarak,[10] Organa'ya onun kardeşi olduğunu ve Vader'ın da babaları olduğunu açıkladı. Skywalker daha sonra Sith Lordu ile tek başına savaşmak üzere ayrıldı.[5] Daha sonra ormanda bir İmparatorluk devriyesine teslim oldu. Tutsaklarını bir AZ-NA ile kalkan jeneratörü üssüne taşıdılarve ve Skywalker ST 321 mekiğiyle inişinin ardından Vader tarafından karşılandı. Skywalker'ın Vader'ı aydınlık tarafa döndürmeye çalıştığı kısa bir konuşmadan sonra Sith Lordu, Skywalker'ı yukarıdaki Ölüm Yıldızı'na gönderdi. Bu sırada İmparatorluk Komutanı Altadan Igar, diğer asiler için bölgede daha fazla arama yapmaya devam etti.[5]
Hem asi ekibinin hem de İmparatorluk'un haberi olmadan, gece yarısı Ewoklar Parlak Ağaç Köyü'nde bir savaş konseyi düzenledi. İmparatorluk tarafından öldürülen kavim üyelerini ve yok edilen köyleri hatırlayan Chirpa, Asha ile birlikte köyü İmparatorluka karşı silahlanmaya ikna ederken, Romba bunun tüm Ewok kavimlerini kapsadığını söyledi. Sonunda Chirpa, diğer kabilelerin liderlerine her şeyi açıklamak ve onlardan yardım istemek için ormana haberciler gönderdi.[10]

Ertesi sabah asiler uyandıklarında köyü neredeyse terk edilmiş buldular, çünkü savaşabilecek durumda olanlar Chirpa, Teebo ve Asha'nın önderliğinde savaş alanını hazırlamak için ayrılmışlardı. Birkaç Ewok -Romba, Wicket ve Paploo- buluşma noktasına giden en kolay yolu bulmalarına yardımcı olmak için orada kaldılar ve Solo;[10] Skywalker ve Vader'ı Ölüm Yıldızı'na götüren ST 321 yola çıkarken,[5] yok etmeye söz verdiği askerî üs ve kalkan jeneratörüne ilk kez bakmak için biraz yüksek bir yere çıkmadan önce Ewokları Yol Buluculara tanıttı.[10] Ana girişin ne kadar sıkı korunduğunu gören Ewoklar, Solo'ya sadece birkaç İmparatorluk askeri tarafından korunan alternatif bir giriş gösterdiler.[5]
Kalkana saldırı[değiştir | kaynağı değiştir]
Girişin önünde Paploo, muhafızların çoğunun dikkatini dağıtmak için bir süratçisiklet çaldı. Solo liderliğindeki asi saldırı ekibinin üyeleri, kalkan jeneratörünü yok edecek patlayıcıları yerleştirme niyetiyle sığınağa girdiler. Ancak İmparator'un planladığı gibi, en iyi askerlerden oluşan bir lejyon onları bekliyordu. Solo ve ekibi[5] Binbaşı Hewex[16] ve adamlarını teslim olmaya zorlasa ve[5] Albay Dyer'ı[16] hızla saf dışı bıraksa da,[5] Komutan Renz[16] komutasındaki stormtrooperlar saldırı ekibini zorla sığınaktan çıkardı. Jeneratörün hâlâ sağlam olması nedeniyle, yukarıdan gelen Birlik Filosu İmparatorluk güçleriyle beklenenden daha uzun süre çatışmak zorunda kalırken, tüm asi saldırı gücü İmparatorluk kara lejyonu tarafından kuşatıldı. Ancak çok geçmeden Ewok kuvvetleri çatışmaya girdi ve asi saldırı ekibinin kurtulması için dikkat dağıtıcı bir unsur olurken, İmparatorluk kara kuvvetlerine de çok sayıda kayıp verdirdiler.[5]
Çatışma sırasında İmparatorluk kuvvetleri, Gorax ile savaşmak için tasarlanan[45] ilkel silahları[5] ve tuzaklarıyla[45] gerilla savaşı yapan[46] Ewoklarla savaşmak için dağıldı.[10] Uğraşacak daha az asker olduğundan, saldırı ekibine sığınağın her iki tarafında pozisyon alma şansı doğdu. Kapı kodu değiştirildiğinde, Solo ve Organa R2-D2'ya kapıyı açtırmaya çalıştılar, ancak bir stormtrooper droidi vurarak geçici olarak etkisiz hâle getirdi ve Solo'yu kapıları manuel olarak açmaya çalışmak zorunda bıraktı.[10] Onlardan habersiz olarak, Zabrak ödül avcısı Jas Emari Organa'yı hedef aldı ancak İmparatorluk'un Organa'nın başına konan ödülü çok yüksek olmasına rağmen bundan vazgeçti.[8]
Uzay savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]
- "Amiral! 47. sektörde düşman gemileri var!"
"Bu bir tuzak!" - ―Bir Mon Kalamari kaptanı ve Amiral Ackbar
İkinci Ölüm Yıldızı'na yapılması planlanan saldırıyı yönetmeye hazır olan Ackbar, MC80A Yuva Bir Türü Ağır Yıldız Kruvazörü Home One'ın köprüsünden, Sığınak Boru Hattı'na girmek için geri sayımı başlattı ve tüm gruplara saldırı koordinatlarını almalarını emretti. Onun işaretiyle tüm filo Endor sistemine varmak üzere hiperuzaya sıçradı. Mothma'nın yaklaşan savaşla ilgili haberleri beklemek üzere kendisini güvenli bir saklanma yerine götürmesini emretmesiyle onun gemisi sıçramadı.[10]
Ayın üzerinde, filo gerçekuzaya geri döndü ve Calrissian, yardımcı pilotu Nien Nunb[5] ve topçuları Teğmen Blount ve Cracken[45] ile birlikte Millennium Falcon'da saldırıya liderlik etti.[5] Calrissian telsizini kullanarak, saldırı gücünün[12] tüm kanatlı komutanlarının rapor vermesini sağladı: Kırmızı Lider (Wedge Antilles), Gri Lider (Horton Salm) ve Yeşil Lider (Arvel Crynyd).[47] Liderlerinin emirleri üzerine tüm yıldız savaşçısı filoları Ölüm Yıldızı'na saldırıyı başlatmak için S-folyolarını saldırı pozisyonuna aldı. Ancak Nunb, saptırıcı kalkanla ilgili herhangi bir iletişim olmadığını ve iletimlerinin muhtemelen engellendiğini fark ettiğinde, Calrissian kalkanın hâlâ açık olduğunu doğru bir şekilde tahmin ettiği için saldırıyı durdurdu,[5] ve önde gelen Falcon ve T-65B X-wing savaşçıları kalkana çarpmadan hemen önce uzaklaştı, ardından diğer yıldız savaşçıları da geldi.[10]

Home One'da Ackbar sancak gemisine kaçınma hareketi yapmasını ve Yeşil Filo'ya MV-Yedi sektörünü tutmaya yakın durmasını emerederek asi kruvazörünü kalkana çarpmamak için düzeni bozdu. Kısa bir süre sonra Ackbar, denetleyicilerden biri tarafından 47. sektörde düşman gemilerinin göründüğü konusunda bilgilendirildi.[5] İmparator'un hesaplandığı üzere Endor'un diğer tarafındaki İmparatorluk filosu, on birden fazla Yıldız Destroyeri'nden[10] ve muhtemelen şimdiye kadar bir araya getirilmiş en büyük Yıldız Destroyeri filosundan[12] oluşuyordu ve her biri Birlik Filosu'na karşı bir TIE savaşçısı, TIE/AV avcı gemisi ve TIE/kt taktiksel bombacı sürüsü salarak ayın arkasındaki saklandıkları yerden çıktılar.[5] Aynı zamanda, arka koruma görevindeki Bıçak Ağzı Filosu gibi yıldız savaşçısı kanatlıları görevlerini iptal etme emri aldı ve İmparatorluk filosuna saldırmak üzere yeniden görevlendirildi.[12]
Calrissian mürettebatının yardımıyla ve çok riskli bir manevrayla üç TIE savaşçısını yok ettikten sonra Falcon, Antilles'in X-wingini yollarının üzerinde kovalayan üç TIE avcı gemisinin ateşinden güçlükle kurtuldu. Calrissian'ın uyarısının ardından Antilles, Kırmızı İki ve Kırmızı Üç'e (Sila Kott) geri çekilmelerini emretti, bu sırada iki TIE daha geldi ve Antilles kendisine eşlik eden savaşçılara sola dönmelerini emrederken, kendisi de TIE liderini saf dışı bıraktı. Aynı anda Falcon diğer iki TIE'ı yok etti ama Antilles grubun geri kalan üçünün filonun birincil tıbbi fırkateyni olan EF76 Nebulon-B eskort fırkateyni Redemption'a yöneldiğini fark etti. İki X-wing vurulduktan ve Falcon ön saptırıcılarına sert bir darbe aldıktan ve daha fazla TIE savaşçısı fırkateyni gövdesi çatlamaya başlayana kadar bombardımana tuttuktan sonra Antilles lideri etkisiz hâle getirdi.[10]
Calrissian tüm savaşçı filolarına saldırı hızına çıkmalarını ve İmparatorluk ateşini kruvazörlerinden çekebilmek için kendisini takip ederek Executor'la karşılaşmalarını emretti.[5] Birlik Yıldız Savaşçısı Kolordusu'nun geri kalanı ve onların saldırısını karşılamak için acele eden bir TIE savaşçısı sürüsü; gemi, lazer atışı ve proton torpidosu bulutu içinde çarpışarak Yıldız Destroyerleri'nin içine, dışına ve etrafına uçtu ve isyan için ufak zaferler üretti. Ancak Destroyerler, nadir istisnalar dışında[12] çok sayıdaki toplarını asi savaşçılarını vurmak için kullanmadılar.[10] Executor'ın komutanı, Ackbar'ın komuta gemisi de dâhil olmak üzere Birlik kruvazörlerine net bir atış yapabilmek için gemiyi savaştan biraz uzağa gitmeye zorladı.[10] Ancak İmparator'un emriyle Executor, Birlik Filosu'nun kaçmasını engelleyecekti,[5] ancak ne komutanı ne de Piett bunun nedenini bilmiyordu ve savaşa katılmaya hevesliydi.[10]
Hoth Savaşı'ndan bir İmparatorluk gazisi olan Lennox, savaş sırasında bir noktada öldürüldü.[48] Zengin Vonreg ailesinden İmparatorluk pilotu Havina Vonreg bir takımın parçası olarak savaşta uçtu, ancak birliğin yarısı savaşta yok olmasıyla çok öfkelendi.[49] Vigilance'te Koramiral Rae Sloane, Safir Lider Maus Monare'a TIE savaşçılarını bir çevre savunması içinde yeniden konumlandırmasını emretti ve denetleyicilerin turbolazer mürettebatına hedefleme çözümleri göndermesini sağladı. Savunma pozisyonu alarak, Piett'ın filo genelindeki hattı tutma ve Birlik filosunun kaçmasını engelleme emirlerine uydu ve bunun İmparatorlarının planının bir parçası olduğunun farkındaydı. Üstlerinde, yasaklayıcı gemiler asilerin geri çekilmesini engellemek için yerlerini almış bekliyorlardı.[15]
Bıçak Ağzı Lider Adon Fox'un emriyle, A/SF-01 B-wing yıldız savaşçısı filosu ve RZ-1 A-wing avcı gemisi eskortları Vader'ın eski sancak gemisi Devastator'a yöneldi, ancak İmparatorluk kruvazörü TIE komutanı Gradd tarafından komuta edilen iki düzine TIE avcı gemisi konuşlandırdı. Birkaç B-wing vurulmuş olsa da filo, TIE'ları Amiral Jhared Montferrat'ın Devastator'ının yakınına çekti.[12] Birkaç dakika sonra, hem asi hem de İmparatorluk filoları İmparator'un tasarımının boyutunu anladı -Palpatine, Vader ve Skywalker'ın huzurunda, Ölüm Yıldızı'nın komutanı Jerjerrod'a hazır olduğunda ateş etmesini emretti.[5] İsteksizliğine rağmen Jerjerrod emri verdi ve hem asi hem de İmparatorluk komutanları, tamamlanacağı düşünülen Ölüm Yıldızı'nın şarj olup yeni geliştirilmiş süperlazerini ateşlemesini şaşkınlıkla izlediler. Savaş istasyonu asi MC80 Yıldız Kruvazörü Liberty'yi hedef aldı,[18] dev kruvazörü geminin ortasından vurarak yok etti.[10] Nautilian da çok geçmeden süper silahın kurbanı oldu.[29]
Saldırı karşısında şaşkına dönen ve gemileri Ölüm Yıldızı'nın süperlazerini geri püskürtemeyen Ackbar, geri çekilme emri verdi. Ancak, bu saldırının asilerin uzay istasyonunu tamamlanmadan ve neredeyse yenilmez hâle gelmeden önce yok etmek için tek şansı olduğunun farkında olan Calrissian, kara ekibine kalkanı devre dışı bırakmak için daha fazla zaman tanımak amacıyla Mon Kalamari'yi savaşa devam etmeye ikna etti.[5] Nautilian'ın insanlık dışı güçteki süperlazere yenilmesinden sonra Calrissian, Ackbar'a kalan asi kruvazörlerinin İmparatorluk filosuna doğru hareket etmesini ve onlara yakın mesafeden saldırmasını sağlayan umutsuz görünen bir taktik önerdi. Ackbar kuvvetlerinin böyle yakın mesafeli bir savaşta uzun süre dayanamayacağını söylese de, Calrissian Ölüm Yıldızı'nın İmparatorluk gemileri ateş hattındayken onlara ateş etmeye cesaret edemeyeceğini, etse bile bu süreçte en azından birkaç Yıldız Destroyeri'ni de vuracaklarını söyledi. Çok az seçeneğe sahip olan Ackbar bunu kabul etti ve çok geçmeden karşıt büyük gemiler aralarında ancak santimetre varken lazer ateşine başladılar.[10] Dezavantaja rağmen Birlik kuvvetleri birkaç zafer elde etti. Bunların arasında bir İmparatorluk-sınıfı Destroyer'in kalkan jeneratör kubbesinin imhası da bulunuyordu, ancak bu Kızıl Beş'in (Grizz Frix) hayatına mal oldu.[37][5] Gemisi TIE savaşçıları tarafından sakatlanan Gri Filo'dan Gri Üç (Ekelarc Yong), gemisini yakındaki bir İmparatorluk Yıldız Destroyeri'nin köprüsüne doğru yönlendirmeyi başardı.[37]
Yeşil Filo, Crynyd'in emriyle Executor'a saldırdı; sekiz TIE savaşçısına karşı, iki düşman gemisini indirirken Yeşil Altı'yı (Kokely) kaybettiler.[22] Korona Filosu'nun lideri Contessa'nın yanı sıra Korona İki (Yendor), Korona Dört (Thane Kyrell) ve Korona Beş (Kendy Idele), Yıldız Destroyeri Subjugator'a saldırdı. Her ikisi de daha önce İmparatorluk'a hizmet etmiş olan Kyrell ve Idele, İmparatorluk gemisinin zayıf noktaları hakkındaki bilgilerini kullanarak, diğer TIE savaşçılarıyla çatışmaya girmeden önce Yıldız Destroyeri'nin motorlarından birini yok ettiler.[18]
Emarr Ottkreg'in gözetimi altındaki Sloane, ikinci subayı Nymos Lyle Ölüm Yıldızı'nın saldırılarına rağmen asi filosunun geri çekilmediğine dikkat çektiğinde bir şeylerin ters gittiğinden şüphelendi. Teğmen Habbel'dan Endor garnizonu hakkında kendisini bilgilendirmesini istedi. Eş zamanlı olarak, Vigilance'ın Safi Filosu asi savaşçılarıyla çatışmaya girdi ve asi ve İmparatorluk hatları arasındaki geçişten sağ kurtulan üç asi CR90 korvetini durdurmaya gitti. Lazer topları Vigilance'ın koruyucu kalkanlarının aynı noktasına sürekli atışlar yaparken, Safir Filosu hedeflere yaklaşmak istedi ve istediği zaman ateş etme emirlerine uyarak, Vigilance'ın turbolazerlerinin yardımıyla korvetleri imha etti.[15] Bu arada, Komutan Ciena Ree TIE avcı gemisini Annihilator'ın ana köprü bölgesine çıkardı ve Yıldız Destroyeri'nin üstünü temizledi.[18]
Sith'in düşüşü[değiştir | kaynağı değiştir]
- "Kendine olan aşırı güvenin senin zayıflığın."
"Arkadaşlarına olan inancın da senin!" - ―Luke Skywalker ve Darth Sidious

Vader'ın eşlik ettiği Skywalker, Birlik Filosu gelmeden kısa bir süre önce onu karanlık tarafa döndürmek amacıyla İmparator'un taht odasına getirildi. Skywalker'ı telekinetik olarak kelepçelerinden kurtardıktan sonra İmparator, koruyucuları olan Kraliyet Muhafızları'nı odadan çıkardı ve Birlik'i yok etme planının devamını anlattı.[5] Skywalker'ın öfkesinin ve nefretinin farkında olan[10] Sith Ustası, duygularına teslim olması ve ışın kılıcıyla ona saldırması için aklını çelmeye çalıştı.[5]
Başlangıçta İmparator'un oltasına kapılmayı reddetmesine rağmen, asi filosunun yakında yok olması ve arkadaşlarını kaybetmesiyle karşı karşıya kaldığında, Skywalker kendisinin bir yüzleşmeye zorlanmasına izin verdi. İmparator'un taht odasının karanlık sınırları içinde Luke, babasıyla şiddetli bir ışın kılıcı düellosuna girişti. Luke ilk başta Vader'la öfkeyle dövüşmüş olsa da, İmparator'un alayları, ustası Yoda'nın onu uyardığı yolu izlediğini fark etmesini sağladı. Bunun yerine, bir kez daha babasına ulaşmaya çalıştı ve onun bağlılığı konusunda içinde bir çatışma hissetti. Ancak Vader onu reddetti ve Luke'un kız kardeşi Organa'yı onun yerine karanlık tarafa döndürmekle tehdit etti, bu Skywalker'ı öfkelendirdi ve Kara Lord'u alt etmek için öfkesini kullanmasına yol açtı. Luke son bir vuruşla Vader'ın sibernetik sağ elini kopardı ve Sith'in ışın kılıcını da alıp aşağıdaki derinliklere düştü. Skywalker'ın güç gösterisinden memnun olan Sidious, Luke'a Vader'ı öldürmesini ve ardından İmparator'un yanında babasının yerini almasını emretti, böylece Vader'a 23 yıl önce eski çırağı Kont Dooku'ya ihanet ettiğine benzer bir şekilde ihanet etti. Kendini geri çekmeyi başaramazsa neye dönüşeceğini hemen anlayan Skywalker ışın kılıcını bir kenara fırlattı ve babasının ondan önce olduğu gibi kendini Jedi ilan etti.[5]

Vader'ı öldürme taleplerine boyun eğmeyi reddettiğini gören Sith'in Kara Lordu, Jedi Şövalyesi'ne Güç yıldırımı kullanarak işkence etmeye ve öldürmeye karar verdi ve genç Jedi ise babasına kendisine yardım etmesi için yalvardı.[5] Yıllar önce Jedi'lara ve aydınlık tarafa ihanet etmesine ve Mace Windu'nun öldürülmesine yardım etmesine neden olan seçime benzer bir seçimle karşı karşıya kalan Vader, aydınlık tarafa döndü ve bir kez daha Anakin Skywalker oldu, öfke dolu İmparator'u kollarından geriye kalanlarla yakaladı ve ustasını havaya kaldırarak reaktör bacasına doğru hantalca ilerledi. Çırağının ani ihanetine öfkelenen Sidious, geri dönen Anakin'e daha da güçlü bir yıldırım saldırısıyla saldırdı ve nefret ve kin yüzünden, kendi güçlerini kullanıp kendini kurtarma seçeneği olsa bile, ona mümkün olduğunca çok acı çektirmekten başka bir şey istemiyordu.[10] Yaşam destek zırhına ağır hasar gelmesi pahasına Anakin, ustasını reaktörün içine fırlattı ve İmparator'un kilometrelerce uzunluktaki bacadan aşağıya düşmesi, yol boyunca parmak uçlarından şimşekler çakarken şiddetli çığlıklar atması ve vücudunun aşağıdaki reaktöre çarparak bir karanlık taraf enerjisi patlamasıyla son buldu. Aydınlık Anakin, İmparator'u öldürerek ve hükmüne son vererek[5] Güç'e dengeyi geri getirerek kaderini yerine getirdi.[10]
Son eylemler[değiştir | kaynağı değiştir]
- "Kalkan kapandı! Ölüm Yıldızı'nın ana reaktörüne saldırmaya başlayın."
"Geliyoruz. Kırmızı Grup, Altın Grup, tüm savaşçılar beni takip edin!" - ―Amiral Ackbar ve General Calrissian

Uzay savaşında Ackbar, İmparatorluk filosuna karşı etkili Ackbar Kesişi taktiğini kullandı.[50] Ayrıca, Bıçak Ağzı Bir'ın ölümünün ardından Bıçak Ağzı Filosu'un lideri, Gradd tarafından hedef alındı ve lazer toplarını ateşlediği sırada kaçamak bir manevra yaptı. Ağır hasar alan Fox, Gradd'ı gafil avlayarak onu öldürdü. Devam edemeyen Fox, grubuna Devastator'ın savaşçılarını geçmeyi başardıkları takdirde, birincil görevi yerine getirmeleri emrini verdi. Bıçak Ağzı İki (Braylen Stramm) vekil komutan olurken ve Bıçak Ağzı Dört (Fanty) dizilişten çıkarken, Bıçak Ağzı Üç (Gina Moonsong) Devastator'ın navigasyon kalkanının zayıf noktalarına proton torpidoları atmaya devam ederek hipersürücüsünü ve birincil jeneratörlerini yok etti ve geminin sistematik yıkıma uğramasına neden oldu.[12]
Devastator gibi Pride of Tarlandia da ağır hasar görmüştü ve çağrılara yanıt vermiyordu. Vehement ve Tector-sınıfı Harbinger ise yok edilmişti. Vigilance ise üç baş saptırıcı jeneratörü ve bir sırt ünitesi hasar görmüş olsa da, yardımcı üniteler devreye girmiş ve kalkanlar dayanmış, Safir Filosu ise altı pilotunu kaybetmişti. Sloane mürettebatına iki farklı senaryo için navigasyon ve ateşleme çözümleri hazırlattı. Bunlar ya kalan asi gemilerini etkisiz hâle getirmek veya yok etmek için bir temizlik operasyonu ya da asi filosunun saldırıyı kesip kaçması durumunda en yakın düşman gemisi yoğunluğunu takip etmek.[15]

Aşağıdaki ayda, Ewok kuvvetleri İmparatorluk kuvvetleriyle savaşmaya devam ederken Chewbacca, Widdle Warrick ve Wunka,[10] sürücüleri Teğmen Blanaid ve Binbaşı Newland'ı etkisiz hâle getirdikten sonra bir Arazisel İzci Nakliye Aracı (Aİ-NA) olan[5] Fırtına Gözcüsü 2'yi[51] kaçırdı. Üçlü daha sonra kaçırdıkları yürüyücüyü sığınağa gitmek için kullandılar, başka bir Aİ-NA'yı etkisiz hâle getirdiler ve yoldaki diğer İmparatorluk kuvvetlerine ateş açtılar. Solo'nun sığınağın kapılarını düz kontakla açma çabaları sadece kapıları daha da kilitlemeye yaradıktan sonra Organa, diğer stormtrooper[5] RZ-440 ile gelen[52] ve asi liderlerin teslim olmasını talep eden[5] stormtrooper GR-792'nin[52] blaster atışıyla yaralandı. Blasterını doğru ana kadar saklayan Organa, her iki askeri de vurarak[5] GR-792'yi öldürdü ve RZ-440'ı bayılttı.[52] Hemen ardından Chewbacca ve Ewok arkadaşları Fırtına Gözcüsü 2 ile geldi. Solo, aracın görüntülü iletişim bağlantısını kullanarak bir İmparatorluk askerinin kimliğine büründü ve sığınak personelini asilerin bozguna uğradığını ve ormana kaçtıklarını düşünmeleri için kandırdı. Takibe devam etmek için takviyeye ihtiyaçları olduğunu iddia eden Solo, Renz ve Hewex'in kapıyı açmasını ve asiler tarafından derhâl yakalanan üç manga göndermesini sağladı. Solo ve adamları daha sonra patlayıcıları yerleştirdi ve kalkan jeneratörünü yok etti.[5]
Patlayan jeneratörün üzerinde Ackbar kalkanın devre dışı bırakıldığını duyurdu ve Ölüm Yıldızı'nın ana reaktörüne saldırının başlamasını emretti.[5] Stramm, Devastator'ın yok edilmesinden sonra Calrissian'ın yolunun açık olduğunu Ackbar'a bildirdiğinde, grubunun hayatta kalan tüm birimlerini (kendisi ve Moonsong) düzene soktu ve filo, savaş istasyonuna karşı saldırılarında diğer savaşçılara yardım etmeye devam etti.[12] Başka bir B-wing pilotu olan Mavi Beş (Ten Numb) saldırıya yardımcı oldu.[37] Crynyd'in emriyle, filosunun üyeleri -Yeşil Dört (Shara Bey), Yedi ve Üç- Ölüm Yıldızı'na girmek üzere saldırıya geçen Millennium Falcon'ı korudular.[22] Korona Filosu da orijinal görevine uygun olarak Falcon'ı ve beraberindeki filoları savaş istasyonuna giderken korudu.[18] Ayrıca, bu sıralarda asiler kalkan jeneratörünün kalıntılarını temizlemek için bir kurtarma ekibiyle birlikte aya iki saldırı timi daha indirdiler.[13]

Fırsatı değerlendiren Calrissian, Kırmızı Grup ve Altın Filo'dan kalan savaşçıları reaktör çekirdeğini yok etmek üzere Ölüm Yıldızı'nın üst yapısına doğru kendisini takip etmeye çağırdı. Hücumun başında Kırmızı Lider Wedge Antilles vardı,[5] onu Millennium Falcon[5] ve biri Altın Dört (Jake Farrell) tarafından uçurulan[31] iki A-wing izliyordu.[5] Altın Dokuz (Norra Wexley) tarafından uçurulan tek Y-wing[8] ve Keir Santage tarafından uçurulan bir başka X-wing arkalarındaydı.[5]
Grup, istasyonun tamamlanmamış havalandırma bacalarından uçarken Tırpan Filosu'nun[26] birkaç[5] TIE savaşçısı ve 181. İmparatorluk Savaşçı Kanadı'nın TIE avcı gemileri tarafından takip edildi[26] ve bir İmparatorluk pilotu Keir Santage'ın X-wingini düşürdü. Calrissian grubun geri kalanına ayrılmalarını ve yüzeye çıkmalarını emretti. Takip eden bazı TIE savaşçılarını uzaklaştırırken Antilles ile birlikte çekirdeğe doğru yol aldılar.[5] Eş zamanlı olarak Sloane, Uçuş Lideri Monare'ın Ölüm Yıldızı'na girmesini yasakladı ve tüm Safir Filosu savaşçılarını geri çağırdı.[15]

Saldırı tüm Ölüm Yıldızı'nın sarsılmasına neden oldu ve Skywalker'ın ışın kılıcını kurtarmasını, babasını asansöre geri sürüklemesini ve hafızasını kullanarak Vader'ın mekiği ST-321'in sadece saatler önce onu bıraktığı dok bölmesinin katını bulmasını sağladı. Doğru kata ulaştıktan sonra Skywalker Ölüm Yıldızı'nın kaos içinde olduğunu, askerlerin, subayların, astların ve inşaat işçilerinin her yöne koşuşturduğunu gördü. Bazıları hasarı onarmak, bazıları istasyonu savunmak için yarışırken, bazıları da tahliye çağrısını bekliyordu. Luke Anakin'i karşı koyulmadan mekiğe getirdi.[10] Kurtarılan Anakin, oğlunun içinde hâlâ iyilik olduğuna dair sözlerini doğruladıktan kısa bir süre sonra öldü.[5]
Calrissian'ın grubuna daha fazla zaman kazandırmak için Ackbar, kuvvetlerine tüm ateşi Süper Yıldız Destroyeri Executor'a yoğunlaştırmalarını emretti,[5] ve asi kruvazörleri gemiye yaklaşarak onu her yönden ateş altına aldı.[15] Bir çift A-wing ile yapılan bir saldırı Dretnot'un köprüsünün saptırıcı kalkanlarına mal oldu. Bunu duyan Piett, bu fırsattan yararlanılmasını önlemek için gemiye ön bataryalarını yoğunlaştırmasını emretti. Executor'ın topçuları başka bir asi X-wingini yok etse de, Arvel Crynyd'in savaşçısına da hasar vererek kendi etrafında hızlıca dönmesine neden oldular.[5] Ree onun çarpmasını engellemeye çalıştı ancak hızı ve kendisinden uzaklığı nedeniyle onu görüş alanına alamadı[18] ve asi pilotunun hasarlı A-wing yıldız savaşçısı Executor'ın köprüsüne çarparak büyük bir alev topuyla patladı ve Piett, Komutan Gherant ve köprü mürettebatının geri kalanını öldürdü.[5] Sloane, Executor'ın sadece savaşın değil, aynı zamanda tüm Dış Halka'daki güç dengesinin de dayanak noktası olacağının farkında olduğundan Vigilance, amiral gemisinin mevcut tüm İmparatorluk varlıklarıyla savunulması gerektiği için Executor'ın yan pozisyonuna geçti.

Ancak artık çok geçti, çünkü köprüsünün kaybı Executor'ın ana gücünü[18] ve kontrolünü kaybetmesine neden oldu. Devasa gemi daha sonra Ölüm Yıldızı'nın yer çekimi kuyusuna çekildi ve yüzeye çarparak büyük bir ateş bulutu içinde patladı.[5] Ardından, Ölüm Yıldızı'nın komuta zincirinin İmparator olmadan parçalandığı bilgisini alan Sloane, İletişim Subayı Ives'a hayatta kalan kaptanlara TIE'larını geri çağırmalarını ve Vigilance'te toplanmalarını emretmesini söyledi.[15] Ree emre uydu ama aynı zamanda hasar gören TIE'larındaki yoldaşlarını da korudu.[18] Bunun üzerine Amiral Garrick Versio, Yıldız Destroyeri Eviscerator'dan, aya çoktan konuşlandırılmış olan özel kuvvetler Cehennem Mangası'ndan bir rapor istedi. Grubun komutanı Iden Versio, kalkan jeneratörünün tamir edilemeyecek şekilde tahrip edildiğini doğruladı. Amiral daha sonra kalkan jeneratörünün etrafında karşılaştıkları tüm asileri ortadan kaldırmalarını ve gemileri Corvus'a dönmelerini emretti. Cehennem Mangası emre uydu ve her iki saldırı timiyle birlikte asi kurtarma ekibini de yok etti.[13]
Ölüm Yıldızı'nın içinde Calrissian ve Antilles kısa süre sonra ana reaktöre ulaştılar. Antilles, istasyonun kuzey kulesindeki güç regülatörüne proton torpidoları ateşleyerek hasar verdi[5] ve bunun üzerine Ackbar Birlik Filosu'na Ölüm Yıldızı'ndan uzaklaşmaları emrini verdi.[10] Birlik Filosu İmparatorluk hattındaki saldırılarını kesip Ölüm Yıldızı'ndan uzaklaşırken, Sloane bundan sonra olacaklara müdahale etmemesi için Ottkreg'i öldürdü.[15] Calrissian, Antilles'i takip ederek ana reaktör konisindeki küçük bir dikdörtgen egzoz deliğinden bir çift sarsıntı füzesi fırlatarak kuzey kulesinin dengesini kaybetmesine ve büyük bir patlamayla güney kulesine çökmesine neden oldu.[5] Home One'dan emir alan Yeşil Filo ve Sarı Filo'nun geri kalanı, çöken savaş istasyonundan fırlatılan İmparatorluk mekiklerini durdurdu. Yeşil Dört (Shara Bey), Skywalker kendini tanıtana kadar pilotluğunu yaptığı ST 321 numaralı mekiği vurmaya çalıştı. Bey saldırısını kesti ve onu bir grup TIE'dan korudu.[22]

Aynı anda hem İmparatorluk hem de asi filoları Ölüm Yıldızı'ndan uzaklaştı.[18] Wedge'in X-wingi Ölüm Yıldızı'ndan zarar görmeden kolayca kaçtı ve asi filosuna doğru yöneldi. Millennium Falcon savaş istasyonunu saran patlamadan kaçtı ve tamamlanmamış süper silah sonunda patlayarak[5] Endor'un akşamüstü gökyüzünü aydınlatırken kıl payı kurtuldu.[10] Programlanmış ikinci senaryosuna göre Sloane tüm İmparatorluk gemilerine koordinatları gönderdi ve derhâl Annaj sistemine sıçramalarını emretti.[15] Ancak Garrick, Cehennem Mangası'nın yerden tahliyesine yardımcı olmak için Eviscerator ile geride kaldı.[13]
Endor'dan kaçış[değiştir | kaynağı değiştir]
- "Özel kuvvetleri beklemiyorduk."
"Mesele de bu zaten, Çavuş." - ―Bir İmparatorluk çavuşu ve Gideon Hask

Asi Komutanı[53] Lina Graf savaş sırasında yerde savaştı ve Ölüm Yıldızı'nın patlamasını Endor'un yüzeyinden izledi.[54] Ölüm Yıldızı'nın yok olduğunu gören Cehennem Mangası'na Amiral Versio tarafından Corvus'a geri tahliye emri verildi. Bu noktada, asi filosu takviye asi kara kuvvetlerini konuşlandırmak için U-wingleri göndermişti ve Endor'da kalan İmparatorluk kuvvetleri işgal ediliyordu. Iden ve diğerleri, düşen bir Lambda-sınıfı mekiğin saldırısına uğrayan bir stormtroopera hızla yardım etti ve ardından ekip üyesi Del Meeko'nun pozisyonuna doğru savaştılar. Iden ve bir stormtrooper ekibi, düşen bir TIE savaşçısının yanında bekliyordu. Grup birlikte Platform 4'ü asilerden geri almak için harekete geçti ve platformun tabanını güvence altına aldıktan sonra, Cehennem Mangası tepeye saldırdı ve U-winglerle daha fazla takviye gelirken TIE savaşçılarıyla ayı tahliye etti.[13]
İkinci Ölüm Yıldızı'nın enkazına ulaştıklarında ekip, Corvus'un patlamada hasar gördüğünü ve gücü geri kazanmak ve motoru çalıştırmak için onarımdan geçmesi gerektiğini anladı. Üç MC80 Yıldız Kruvazörü Corvus'u köşeye sıkıştırırken, dördüncü bir kruvazör de yakındaki Eviscerator'a saldırdı. Kruvazörler korvete saldırmak için X ve Y-wingler konuşlandırdı, ancak savaşçılar Cehennem Mangası tarafından hızla yok edildi. Corvus'un onarımı tamamlandıktan sonra Meeko gemiye binerken, Iden Eviscerator'a çağrıldı ve iki gemi Vardos'a doğru yola çıktı.[13]
Bakım teknisyeni Tern Koyatta, İkinci Ölüm Yıldızı operasyonu sırasında Endor'a atanmış ve İmparatorluk için, istasyonun yok edilmesi ihtimaline karşı gizli bir silah deposu kurmakla görevlendirilmişti. Savaş sırasında ölü bir İmparatorluk subayının üniformasını çalarak ve bir kod silindiri kullanarak kendisini bir general gibi tanıttı.[55] Endor'dan kaçışının ardından[56] oluşturduğu sahte kimlik hikâyesine göre,[55] Endor'daki gizli silah deposunun yöneticisiydi ve birkaç astıyla birlikte bir fırkateynle savaş alanından kaçmaya çalışmıştı. Ancak gemileri, Ölüm Yıldızı'nın enkazı tarafından vurulmuştu. Koyatta, çarpışmadan sağ kurtulanlarla bir süre sürüklendiklerini ve hayatta kalmak için astlarının kendilerini gemiden fırlattığını, böylece daha yüksek rütbeli bir subay olarak kendisinin daha fazla oksijenle hayatta kalma şansı bulduğunu iddia etmeye devam etti.[56]
Sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]
- "Ben Leia Organa, Alderaan'ın son prensesi, Galaktik Senato'nun eski üyesi ve Cumhuriyet'i Yeniden Kurma Birliği'nin lideri. Galaksi için bir mesajım var. Medeniyetin gelmiş geçmiş en büyük zorbası, sayısız ölüm ve acının sorumlusu İmparator Palpatine öldü. O ve ikinci bir Ölüm Yıldızı savaş istasyonu bugün erken saatlerde Birlik güçleri tarafından yok edildi. Bu İmparatorluk'un sonu anlamına gelmiyor. Savaş devam edecek. Ama bu fırsatı değerlendirmelisiniz. Yönetilenlerin iradesiyle şekillenecek yeni bir Cumhuriyet'in kuruluşunda bize katılın. Özgürlüğünüze ve geleceğinize sahip çıkın. Yardım yolda."
- ―Leia Organa, Endor Savaşı'nın ardından Anoat sektörüne
Savaşın hemen ardından Organa, Solo'ya Skywalker'ın ikiz kardeşi olduğunu açıkladı ve Yol Bulucularla birlikte Parlak Ağaç Köyü'nde bir buluşma ayarladılar.[5] Üstlerinde asi pilotlar yıldız savaşçılarını filonun ana gemilerine yanaştırdılar, verilen kayıpları saydılar ve yaralılarını tıbbi fırkateynlere gönderdiler.[22] Savaş istasyonunun meteorik enkazının Endor'u harap etmesini önlemek için Birlik Filosu bir dizi kalkan ve çekici ışın yerleştirdi.[57] Madine bir İmparatorluk karşı saldırısından endişe etse de personel aya indirildi.[22] Ayda hem Birlik hem de Ewok kabileleri gece boyunca zaferlerini kutladı[5] ve birçok asker bol miktarda jet suyu içti.[18] Skywalker yalnızlık içinde babasının zırhını bir cenaze ateşinde yaktı, ardından ikiz kız kardeşi ve arkadaşlarıyla birlikte kutlamaya katıldı.[5] Kutlama sırasında Skywalker; Yoda, Obi-Wan ve ıslah edilmiş Anakin'in ruhlarını gördü. Luke daha sonra Birlik'e hem İmparator'un hem de Vader'ın savaş sırasında gerçekten öldüğünü bildirdi.[8]

Savaşın ardından, Ewoklar yakalanan birkaç stormtrooperı kızartmaya teşebbüs etti. Organa ve Solo tarafından durduruldular ve General Hera Syndulla'nın himayesinde rasyon çubukları almaları karşılığında İmparatorluk tutsaklarının hayatlarını bağışlamaya ikna oldular. Syndulla, Solo'nun VCX-100 hafif yük gemisi Ghost'un Millennium Falcon'dan daha üstün olduğunu söylemesi karşılığında rasyon çubuklarını tedarik etmeyi kabul etti. Organa özel olarak Solo'ya kimsenin Ghost'un Falcon'dan daha üstün bir gemi olduğunu düşünmediğini söyledi.[58]
Asilerin Endor'daki kutlamaları sırasında,[8] Endor üssünde görevli olan İGB[59] sadakat görevlisi Sinjir Rath Velus hayatını yeniden gözden geçirme fırsatı buldu. Velus görevini terk etti, bir asi Yol Bulucusu'nu öldürdü ve askerin kıyafetlerini ve kimliğini çaldı.[8] Bir noktada, bir uçuş güvertesinde düzenlenen kısa ve öz bir tören sırasında, bir amiral görev, fedakârlık ve kahramanlıktan bahsetti, ardından savaştan sağ kurtulan tüm B-wing pilotlarına Cesaret Madalyası verdi. Ardından tüm tören katılımcıları görev yerlerine geri döndü ve o andan itibaren tüm izinler iptal edildi.[60]

Şenlikler galaksinin diğer bölgelerine de yayıldı;[5] Birlik savaşın sonucunu ve İmparator'un ölümünü haber verdi ve galaksideki yeni güç olduğunu iddia eden toplu haberler gönderdi.[18] Aynı gün Organa, Anoat sektörü gibi yerlere İmparatorluk'un yenilgi haberini ileten ve vatandaşları kalan İmparatorluk güçlerine karşı silahlanmaya çağıran bir holografik iletim gönderdi.[9] Bespin, Tatooine, Naboo ve hatta İmparatorluk başkenti Coruscant gibi birçok gezegende İmparatorluk karşıtı protestolar yapıldı.[5] İmparatorluk yetkilileri protestolara tepki göstererek Coruscant'ın Anıt Plazası'nda Darth Sidious'ın heykelinin Coruscantlı vatandaşlar tarafından devrilmesi gibi ayaklanmalara yol açtı.[8]
Ertesi sabah Solo, Endor ayının uzak tarafındaki bir grup İmparatorluk karargâhını ortadan kaldırmak için bir saldırı düzenledi. Üssü ele geçirdikten sonra, Endor sonrası İmparatorluk planlarına ilişkin iletişim kayıtları ve planlar buldular.[22] Aynı zamanda, İmparatorluk Yıldız Filosu bir sonraki saldırıyı planlamak ve Sidious'ın ölümünün ardından bir sonraki imparatoru belirlemek için yeniden toplandı. Coruscant kargaşa içinde kaldı, emir komuta zinciri kırıdlı ve Baş Vezir Mas Amedda, diğer güçler İmparatorluk'u parçalamakla tehdit etse de İmparatorluk'u bir arada tutmaya çalıştı.[18] Endor Savaşı, İmparator'un ölümüne yol açtığı için İmparatorluk'u kaosa sürükledi ve ölen liderlerinin bıraktığı güç için yarışan birçok parçalanmış grupla ortaya çıktı. İmparatorluk pilotu Rella Sol, Palpatine İmparatorluk Senatosu'nu feshetmemiş olsaydı, ailesi gibi senatörlerin Endor'dan sonra düzeni koruyabileceğine inanıyordu.[49] Vader'ın ölümüne rağmen, Mustafar gezegenindeki kişisel kalesi duruyordu ve dünyanın lav gazları yüzünden deliren hizmetkârı Vaneé, Vader'ın hayaletini duyduğuna inanmaya başladı. Efendisini diriltmeye çalışmak için Lina Graf'ın mürettebatını esir aldı, ancak Endor gazisi Lina Graf, geri getirilmiş Vader gibi davranarak Vaneé'yi kandurarak müttefiklerini serbest bıraktırdı ve Vader'ın hizmetkârını efendisinin halüsinasyonlarıyla kapana kısılmış kalmaya zorladı. Bu arada Skywalker'ın gerçek Güç ruhu, Graf ve ekibinin eski kalesinden kaçmasına yardımcı oldu.[54]
Endor'daki zaferleri sayesinde Birlij kendini Yeni Cumhuriyet olarak yeniden örügtledi ve Merkez Dünyalar'ı kurtarmak için savaşarak İmparatorluk'a karşı savaşmaya devam etti.[18] Bu arada İmparatorluk çeşitli gruplara bölündü ve Yeni Cumhuriyet bunlardan bazılarının düşmanlarına karşı büyük bir saldırı hazırlamak için Dış Halka'ya çekildiğine inandı. İmparator tarafından ölümünden sonra yayınlanan bir karşı saldırıya[61] ve Akiva'daki acil durum zirvesine[8] rağmen, İmparatorluk'un nihai yenilgisi Endor Savaşı'ndan bir yıl dört gün sonra, Jakku Savaşı'nın ardından geldi.[18] Jakku Savaşı'ndan sonra ardından parçalanmış İmparatorluk, Galaktik Ahenk'i imzaladı ve Galaktik İç Savaş'a son verdi.[62] Bu süre zarfında, savaştan sonra savaş lordu olan ve daha sonra Yeni Cumhuriyet'in kurulmasından sonra barış gücü hâline gelen İmparatorluk yetkililerini ortadan kaldırmak için şok askerleri konuşlandırıldı.[63]
II. Ölüm Yıldızı ile ilgili olarak, kalıntıları İlk Düzen ve Direniş arasındaki savaş sırasında hâlâ durduğu okyanus ayı Kef Bir'e düştü.[32] Moddell sektörünün hiperuzay anomalileri, savaş istasyonunun enkazını Endor yerine Kef Bir'e döktü, bu da ayın okyanuslarını kirletti ve yerli yaşamı yerinden etti.[64] Çatışma Endor Savaşı ile sona ermemiş olsa da,[18] Direniş'e katılan eski bir İlk Düzen stormtrooperı olan Finn, çatışmanın Galaktik İç Savaş'ın sonu olduğunu düşünüyordu ve Direniş'in Kef Bir görevinden önce bunu belirtmişti.[32]
Sahne arkası[değiştir | kaynağı değiştir]
Endor Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]
Endor Savaşı, Star Wars orijinal üçlemesinin son bölümü olan 1983 yapımı Star Wars: Bölüm VI Jedi'ın Dönüşü filminin son sekansında görünmüştür.[5]
Serinin yaratıcısı George Lucas başlangıçta Wookieelerin savaşın kara kısmında asilere yardım eden ilkel ırk olmasını planlamıştı. Ancak üçüncü filmi geliştirdiğinde, önceki filmler Chewbacca'yı teknolojik konuda yetkin kılmıştı, bu yüzden planlarını değiştirdi.[65]
Lucas, daha önce teknolojiyle hiçbir bağı olmayan ilkel bir ırkın savaşın gidişatını değiştirmesini istediği için ve kısmen de filmi çocuklar için daha pazarlanabilir kılmak için Ewokları yarattı ve kara savaşını etkili bir şekilde kazanmalarını sağladı. Bu karar oyuncular ve bazı hayranlar için tartışmalıydı. Lucas, Vietkong'un eylemlerinden ilkel bir ırkın gelişmiş bir orduya karşı galip gelmesinden esinlenmiş ve ayrıca savaşı Amerika Birleşik Devletleri'nin Vietnam Savaşı'na katılımını yorumlamak için kullanmıştır.[66] Esinlenme ortaya çıktığında, Galaktik İmparatorluk'un Amerikan güçlerini temsil ettiğini ima ettiği için daha fazla tartışmaya yol açmıştır.
Star Wars: Bölüm IV Yeni Bir Umut ve Star Wars: Bölüm V İmparator'un Dönüşü filmlerinin yapımcılığını üstlenen Gary Kurtz, savaşta başka bir Ölüm Yıldızı'nın bulunmasına karşı çıkmış ve bunun Yeni Bir Umut'un daha iyi görsel efektlerle tekrarlanması gibi olduğunu düşünmüştür.[67]
Filmin ön prodüksiyonu sırasında Lucas, senarist Lawrence Kasdan'la hikâye akışları üzerinde sürekli tartıştı ve doruk noktasındaki savaşın konumu için Endor'dan vazgeçip İmparatorluk ana gezegeni Had Abbadon'a yerleştirmenin daha iyi olup olmayacağını tartıştı.[65]
İkinci girişim sırasında, özellikle Han Solo ve birliğinin kontrol odasında bir stormtrooper ekibiyle karşılaştığı sahne olmak üzere sığınağın içindeki eylemleri biraz genişleten bir sahne silindi.[68]
II. Ölüm Yıldızı'nda düello[değiştir | kaynağı değiştir]
- "[Luke ve Vader arasındaki ışın kılıcı düellosunun] İmparatorluk'taki dövüşten daha büyük olmasını istediğime dair bir his vardı içimde. Sonra George daha büyük olması gerekmediğini, çünkü aslında olamayacağını söyledi. George çok açık sözlüdür. Dedi ki, 'Bu sadece birbirine sopalarla vuran iki adam. Bunun için endişelenmeyin. Kafalarının içinde olup bitenler yüzünden daha büyük.' "
- ―Richard Marquand, Ölüm Yıldızı II'deki düello hakkında
Jedi'ın Dönüşü'nün taslağında Luke ile Sith'ler arasındaki çatışma tamamen farklıydı. Ölüm Yıldızı'nda olmak yerine, İmparator'un taht odası, Ralph McQuarrie tarafından çizildiği gibi, Had Abbadon'daki İmparatorluk Sarayı'nın derinliklerinde lavlarla çevriliydi. Bitmiş versiyonda kullanılmayan önemli bir fikir, Obi-Wan Kenobi ve Yoda'nın Luke'a İmparator'u yenmesinde yardımcı olmak için Güç Cehennemi'nden yaşayanlar âlemine fiziksel olarak geri dönmelerini içeriyordu. Bitmiş filmde olduğu gibi Darth Vader, sonunda Luke'u kurtarmak için kendini feda etti, ancak burada İmparator'a doğru atladı ve ikisini de lavın içine düşürdü.[69] Ölüm Yıldızı II'deki düellonun İmparator'un Dönüşü'daki Bulut Şehri'ndeki düellodan daha büyük olması planlanmıştı, ancak Lucas çekimler sırasında fikrini değiştirdi.[65]
Özel Versiyon değişiklikleri[değiştir | kaynağı değiştir]
2004 yılında, orijinal üçlemenin yeniden yayınları Endor Savaşı sahneleri de dâhil olmak üzere bazı sahneleri biraz değiştirdi. Çoğu renk, ses efekti veya müzikte önemsiz değişiklikler olsa da,[70] filmin sonuna çok kısa kutlama sahneleri eklenmiş ve Anakin Skywalker'ın Güç ruhu Sebastian Shaw'dan,[71] ön üçlemede Anakin'i canlandıran ve 2005'te gösterime giren son ön üçleme filmi[72] Star Wars: Bölüm III Sith'in İntikamı'nın çekimlerini yapan Hayden Christensen'a dönüştürülmüştür.[71] Lucasfilm Ltd. 2004 DVD versiyonlarının üçlemedeki olayların canon tasviri olduğunu belirtmiştir.[73]
The Freemaker Adventures[değiştir | kaynağı değiştir]
Endor Savaşı, Bill Motz ve Bob Roth'un canon dışı animasyon dizisi LEGO Star Wars: The Freemaker Adventures'ın 16 Ağustos 2017'de Disney XD'de yayınlanan ikinci sezonunun son bölümü olan "Return of the Return of the Jedi"ın doruk noktasıdır. O bölümde, düşman M-OC ikinci Ölüm Yıldızı'nda bir kusur olduğunu fark eder. Dev bir kyber kristali kullanan M-OC, Ölüm Yıldızı'nın reaktör çekirdeğinin etrafında bir kalkan oluşturur. M-OC, Rowan Freemaker'ın Kyber Kılıcı ile dev kristali vurması ve Asi Birliği'nin reaktör çekirdeğini hiçbir engelle karşılaşmadan yok etmesini sağlamasıyla nihayetinde yenilir ve yok edilir. Freemakerlar, Mon Kalamari yıldız gemisi yapımcısı Quarrie ve Teğmen Colvett Valeria daha sonra Parlak Ağaç Köyü'ndeki zafer kutlamalarında diğer asilere katılır.[74]
Battlefront II[değiştir | kaynağı değiştir]
2017 yapımı video oyunu Star Wars: Battlefront II, çok oyunculu oyun modları Galactic Assault ve Starfighter Assault'ta Endor Savaşı ve sonrasını konu almaktadır. Galactic Assault senaryolarından birinde Brenna adında bir İmparatorluk albayı ve Ölüm Yıldızı II'nin Kuzey Komuta Merkezi'nde konuşlanmış tugayı tasvir edilmektedir. Savaş sırasında bir asi CR90 korveti hangarlardan birine düşer. Asi Binbaşı Shin liderliğindeki hayatta kalan asi yolcular, kaçmak için Brenna'nın kuvvetleriyle çatışmaya girer. Birinci Bölüm, asi oyuncuların çekici ışın kontrol ve jeneratör istasyonlarını kapatmasını gerektirir. İkinci Bölüm, asilerin sektörün turbolazer istasyonunu ve süperlazer kontrolünü devre dışı bırakmasını gerektirir. Üçüncü Bölüm, asilerin bir mekik çağırmak ve kaçmak için mekik asansörünü ve hangar kontrollerini etkinleştirmesini gerektirir. Oyun boyunca İmparatorluk oyuncuları istasyonu savunmak ve asileri durdurmakla görevlidir.[13]
Albay Brenna, Binbaşı Shin ve kendi kuvvetleri, savaştan kısa bir süre sonra bu kez Endor ayında başka bir Galactic Assault senaryosunda yeniden ortaya çıkar. Oyun, İmparatorluk Tarkin Girişimi tesisi Araştırma İstasyonu 9 ve yakındaki bir karakola yapılan bir asi saldırısını tasvir eder. Birinci Bölüm, asi oyuncuların İmparatorluk'un ana araştırma istasyonuna ilerleyişlerinde kullanmak üzere bir AZ-NA çalmak için karakolun yürüyücü yakıt ve bilgisayar istasyonlarının yanı sıra yürüyücü kontrollerinin kendisini de geçersiz kılmalarını gerektiriyor. İkinci Bölüm, asi oyuncuların yürüyücüyü ormandan üsse doğru ilerlerken savunmalarını gerektirir. Üçüncü Bölüm, asilerin üssün iniş platformunun etrafındaki komuta noktalarını ele geçirmelerini gerektirir. Dördüncü Bölüm, asilere üssün içindeki son bir komuta merkezini ele geçirme görevi verir. Oyun boyunca İmparatorluk oyuncularına onları durdurmaları emredilir.[13]
Albay Brenna ve Binbaşı Shin, Starfighter Assault haritasında Endor'da son bir kez görünür. Bu senaryoda İmparatorlukçular bir MC80 Yıldız Kruvazörü'ne saldırmak için yok edilen Ölüm Yıldızı II'nin enkazı boyunca ilerler. Birinci Bölüm, İmparatorluk oyuncularının enkaz boyunca uçan çok sayıda CR90 korvete saldırmasını ve onları yok etmesini gerektirir. İkinci Bölüm, İmparatorluk oyuncularının Yıldız Destroyerlerinin ilerlemesini sağlamak için enkazın etrafına yerleştirilen asi mayınlarına saldırıp patlatmasını gerektirir. Üçüncü Bölüm, İmparatorlukçuların MC80'e saldırmasını ve gemideki motorlar ve modüller gibi hedeflere saldırmasını gerektirir. Oyun boyunca asi oyuncular hedefleri savunmakla görevlendirilir.[13]
Hikâyenin tek oyunculu kısmında, oyuncu Endor Savaşı sırasında her iki Versios'un bakış açısıyla savaşa girer ve Garrick yıldız destroyerindeyken; Iden, Del, Dio ve Gideon yerde olur. Bu ayrıca fragmanda Ölüm Yıldızı yok edilene kadar Cehennem Mangası'nı İmparatorlarının İntikamını almaya zorlayan bir özelliktir.[13]
Devamlılık[değiştir | kaynağı değiştir]
Star Wars Insider 217'de yer alan "Return of the Jedi: The End of the Beginning" başlıklı makalede yanlışlıkla Galaktik İmparatorluk'un Endor Savaşı'nda yıkıldığı belirtilmiştir.[75] Bu aynı zamanda Ahsoka dizisinin "Bölüm Yedi: Hayaller ve Delilik" bölümünde Sabine Wren tarafından da yanlışlıkla söylenmiştir.
Görünümler[değiştir | kaynağı değiştir]
Canon dışı görünümler[değiştir | kaynağı değiştir]
- Star Wars Epic Yarns: Return of the Jedi
- Star Wars (LINE Webtoon) (Canon dışı görünüm)
LEGO Star Wars: The Freemaker Adventures – "Return of the Return of the Jedi"
LEGO Star Wars: Droid Tales – "Exit from Endor"
LEGO Star Wars: Droid Tales – "Gambit on Geonosis"
LEGO Star Wars: The Resistance Rises – "Han için Avlanmak" (Sadece bahsi geçti)
- LEGO Star Wars: Güç Uyanıyor
- LEGO Star Wars: The Skywalker Saga
Kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]
Notlar ve referanslar[değiştir | kaynağı değiştir]